امامان پاک ما در میان مردم و با مردم مى زیستند،و عملا به مردم درس زندگى و پاکى و فضیلت مى آموختند،آنان الگو و سرمشق دیگران بودند،و با آنکه مقام رفیع امامت آنان را از مردم ممتاز مى ساخت،و برگزیده ى خدا و حجت او در زمین بودند در عین حال در جامعه حریمى نمى گرفتند،و خود را از مردم جدا نمى کردند،و به روش جباران انحصار و اختصاصى براى خود قائل نمى شدند،و هرگز مردم را به بردگى و پستى نمى کشاندند و تحقیر نمى کردند...

«ابراهیم بن عباس »مى گوید:«هیچگاه ندیدم که امام رضا علیه السلام در سخن بر کسى جفا ورزد،و نیز ندیدم که سخن کسى را پیش از تمام شدن قطع کند،هرگز نیازمندى را که مى توانست نیازش را بر آورده سازد رد نمى کرد،در حضور دیگرى پایش را دراز نمى فرمود، هرگز ندیدم به کسى از خدمتکاران و غلامانشان بدگوئى کند،خنده ى او قهقهه نبود بلکه تبسم بود،چون سفره ى غذا به میان مى آمد همه ى افراد خانه حتى دربان و مهتر را نیز بر سفره ى خویش مى نشاند و آنان همراه با امام غذا مى خوردند.شبها کم مى خوابید و بیشتر بیدار بود،و بسیارى از شبها تا صبح بیدار مى ماند و به عبادت مى گذراند،بسیار روزه مى داشت و روزه ى سه روز در هر ماه را ترک نمى کرد (6) ،کار خیر و انفاق پنهان بسیار داشت، وبیشتر در شبهاى تاریک مخفیانه به فقرا کمک مى کرد. (7)

«محمد بن ابى عباد»مى گوید:فرش آن حضرت در تابستان حصیر و در زمستان پلاسى بود لباس او-در خانه-درشت و خشن بود،اما هنگامیکه در مجالس عمومى شرکت مى کرد (لباسهاى خوب و متعارف مى پوشید) و خود را مى آراست. (8)

شبى امام میهمان داشت،در میان صحبت چراغ نقصى پیدا کرد،میهمان امام دست پیش آورد تا چراغ را درست کند،امام نگذاشت و خود این کار را انجام داد و فرمود:ما گروهى هستیم که میهمانان خود را بکار نمى گیریم. (9)

یکبار شخصى که امام را نمى شناخت در حمام از امام خواست تا او را کیسه بکشد،امام علیه السلام پذیرفت و مشغول شد،دیگران امام را بدان شخص معرفى کردند،و او با شرمندگى به عذرخواهى پرداخت ولى امام بى توجه به عذر خواهى او همچنان او را کیسه مى کشید و او را دلدارى مى داد که طورى نشده است. (10)

شخصى به امام عرض کرد:به خدا سوگند هیچکس در روى زمین از جهت برترى و شرافت پدران به شما نمى رسد.

امام فرمود:تقوى به آنان شرافت داد و اطاعت پروردگارآنان را بزرگوار ساخت. (11)

مردى از اهالى بلخ مى گوید:در سفر خراسان با امام رضا علیه السلام همراه بودم،روزى سفره گسترده بودند و امام همه ى خدمتگزاران و غلامان حتى سیاهان را بر آن سفره نشاند تا همراه او غذا بخورند.

من به امام عرض کردم:فدایتان شوم.بهتر است اینان بر سفره یى جداگانه بنشینند.فرمود: ساکت باش،پروردگار همه یکى است،پدر و مادر همه یکى است،و پاداش هم باعمال است. (12)

«یاسر»خادم امام مى گوید:امام رضا علیه السلام به ما فرموده بود اگر بالاى سرتان ایستادم (و شما را براى کارى طلبیدم) و شما به غذا خوردن مشغول بودید برنخیزید تا غذایتان تمام شود.بهمین جهت بسیار اتفاق مى افتاد که امام ما را صدا مى کرد،و در پاسخ او مى گفتند به غذا خوردن مشغولند،و آن گرامى مى فرمود بگذارید غذایشان تمام شود. (13)

یکبار غریبى خدمت امام رسید و سلام کرد و گفت:من از دوستداران شما و پدران و اجدادتان هستم،از حج باز گشته ام و خرجى راه تمام کرده ام،اگر مایلید مبلغى به من مرحمت کنید تا خود را بوطنم برسانم،و در آنجا از جانب شما معادل همان مبلغ را به مستمندان صدقه خواهم داد،زیرا من در شهر خویش فقیر نیستم و اینک در سفر نیازمند مانده ام.

امام برخاست و به اطاقى دیگر رفت،و دویست دینار آورد و از بالاى در دست خویش را فراز آورد،و آن شخص را خواند و فرمود:این دویست دینار را بگیر و توشه ى راه کن،و به آن تبرک بجوى،و لازم نیست که از جانب من معادل آن صدقه بدهى...

آن شخص دینارها را گرفت و رفت،امام از آن اطاق به جاى اول بازگشت،از ایشان پرسیدند چرا چنین کردید که شما را هنگام گرفتن دینارها نبیند؟

فرمود:تا شرمندگى نیاز و سؤال را در او نبینم... (14)

امامان معصوم و گرامى ما در تربیت پیروان و راهنمائى ایشان تنها به گفتار اکتفا نمى کردند، و در مورد اعمال آنان توجه و مراقبت ویژه یى مبذول مى داشتند،و در مسیر زندگى اشتباهاتشان را گوشزد مى فرمودند تا هم آنان از بیراهه به راه آیند،و هم دیگران و آیندگان بیاموزند.

«سلیمان جعفرى »از یاران امام رضا علیه السلام مى گوید:براى برخى کارها خدمت امام بودم، چون کارم انجام شد خواستم مرخص شوم،امام فرمود:امشب نزد ما بمان.

همراه امام به خانه ى او رفتم،هنگام غروب بود،غلامان حضرت مشغول بنائى بودند امام در میان آنها غریبه یى دید،پرسید:این کیست؟عرض کردند:به ما کمک مى کند و به او چیزى خواهیم داد.

فرمود:مزدش را تعیین کرده اید؟

گفتند:نه!هر چه بدهیم مى پذیرد.

امام بر آشفت و خشمگین شد.من به حضرت عرض کردم:فدایتان شوم خود را ناراحت نکنید. ..

فرمود:من بارها به اینها گفته ام که هیچکس را براى کارى نیاورید مگر آنکه قبلا مزدش را تعیین کنید و قرار داد ببندید.کسى که بدون قرار داد و تعیین مزد کارى انجام دهد اگر سه برابر مزدش را بدهى باز گمان مى کند مزدش را کم داده یى،ولى اگر قرار داد ببندى و به مقدار معین شده بپردازى از تو خشنود خواهد بود که طبق قرار عمل کرده یى،و در اینصورت اگر بیش از مقدار تعیین شده چیزى به او بدهى هر چند کم و ناچیز باشد مى فهمد که بیشتر پرداخته یى و سپاسگزار خواهد بود. (15)

«احمد بن محمد بن ابى نصر بزنطى »که از بزرگان اصحاب امام رضا علیه السلام محسوب مى شود نقل مى کند.من با سه تن دیگر از یاران امام خدمتش شرفیاب شدیم،و ساعتى نزد امام نشستیم،چون خواستیم باز گردیم امام به من فرمود:اى احمد!تو بنشین.همراهان من رفتند و من خدمت امام ماندم،و سؤالاتى داشتم بعرض رساندم و امام پاسخ مى فرمودند،تا پاسى از شب گذشت،خواستم مرخص شوم،فرمود:مى روى یا نزد ما مى مانى؟

عرض کردم:هر چه شما بفرمائید،اگر بفرمائید بمان مى مانم و اگر بفرمائید برو مى روم.

فرمود:بمان،و اینهم رختخواب (و به لحافى اشاره فرمود) .آنگاه امام برخاست و به اطاق خود رفت.من از شوق به سجده افتادم و گفتم:سپاس خداى را که حجت خدا و وارث علوم پیامبران در میان ما چند نفر که خدمتش شرفیاب شدیم تا این حد به من محبت فرمود.

هنوز در سجده بودم که متوجه شدم امام به اطاق من باز گشته است،برخاستم.حضرت دست مرا گرفت و فشرد و فرمود:

اى احمد!امیر مؤمنان علیه السلام به عیادت «صعصعة بن صوحان » (که از یاران ویژه ى آن حضرت بود) رفت،و چون خواست برخیزد فرمود:«اى صعصعه!از اینکه به عیادت تو آمده ام به برادران خود افتخار مکن-عیادت من باعث نشود که خود را از آنان برتر بدانى-از خدا بترس و پرهیزگار باش،براى خدا تواضع و فروتنى کن خدا ترا رفعت مى بخشد» (16)

امام علیه السلام با این عمل و سخن خویش هشدار داده است که هیچ عاملى جاى خود سازى و تربیت نفس و عمل صالح را نمى گیرد،و به هیچ امتیازى نباید مغرور شد،حتى نزدیکى به امام و عنایت و لطف آن بزرگوار نیز نباید وسیله ى فخر و مباهات و احساس برترى بر دیگران گردد.

6- گویا منظور روزه ى پنجشنبه اول ماه و چهار شنبه ى وسط ماه و پنجشنبه ى آخر ماه است که پیشوایان معصوم فرموده اند کسى که اضافه بر روزه ى ماه مبارک رمضان در هر ماه این سه روز را روزه بگیرد مانند آنستکه همه ى سال روزه باشد.

7- اعلام الورى ص 314

8- اعلام الورى ص 315

9- کافى ج 6 ص 283

10- مناقب ج 4 ص 362

11- عیون اخبار الرضا ج 2 ص 174

12- کافى ج 8 ص 230

13- کافى ج 6 ص 298

14- مناقب ج 4 ص 360

15- کافى ج 5 ص 288

16- معجم رجال الحدیث ج 2 ص 237- رجال کشى ص 588

 نوشته شده توسط محمد گودرزی در دوشنبه 86/8/7 و ساعت 12:29 عصر | نظرات دیگران()