مامون در میان خلفاى بنى عباس از همه داناتر و نیز مکارتر بود،درس خوانده بود و از فقه و علوم دیگر آگاهى داشت چنانکه با برخى از دانشمندان به بحث و مناظره مى نشست،البته آگاهى او از علوم روز نیز وسیله یى بود براى پیشبرد سیاستهاى ضد انسانى او،و گرنه هرگز به دین و اسلام پاى بند نبود،و در عیاشى و فسق و فجور و اعمال شنیع دیگر از سایر خلیفگان هیچ کم نداشت،نهایت آنکه از دیگر خلیفگان محتاطتر رفتار مى کرد و با سالوس و ریا بیشتر عوامفریبى مى نمود،و براى استحکام پایه هاى حکومت خود گاه با فقها نیز همنشین مى شد و از مسائل و مباحث دینى نیز سخن مى گفت.

همنشینى و صمیمیت و همدمى مامون با«قاضى یحیى بن اکثم »که مردى رذل و کثیف و فاجر بود بهترین گواه بى دینى و فسق و رذیلت مامون است،یحیى بن اکثم مردى بود که به شنیع ترین اعمال در جامعه شهرت داشت چنانکه قلم از شرح رذالتهاى او شرم دارد،و مامون چنین کسى را چنان همدم خویش ساخته بود که «رفیق مسجد و گرمابه و گلستان »یکدیگر محسوب مى شدند،و اسفبارتر آنکه او را به مقام «قاضى القضاة »امت اسلامى منصوب نمود و در امور مملکتى نیز با او راى زنى و مشورت داشت (20) !!

بهر روى در زمان مامون علم و دانش به ظاهر ترویج مى شد،و دانشمندان به مرکز خلافت دعوت مى شدند،و تشویقهایى که مامون براى دانشمندان و دانش پژوهان فراهم مى آورد زمینه ى جذب اهل دانش به سوى او گردید،و مجالس درس و بحث و مناظره ترتیب مى یافت، و بحث و گفتگوى علمى بازارى پر رونق داشت.

مضاف بر اینها مامون مى کوشید با برخى کارها شیعیان و طرفداران امام را نیز به خود علاقمند سازد مثلا از شایسته تر بودن امیر مؤمنان على علیه السلام براى جانشینى پیامبر سخن مى گفت،و دشنام و لعن به معاویه را رسمى کرد و«فدک »را که از فاطمه زهرا علیها السلام غصب شده بود به علویان باز گرداند،و با علویان در ظاهر انعطاف و علاقه نشان مى داد. (21)

اصولا مامون با توجه به رفتار هارون و جنایات او و اثر سوء آن در روحیه ى مردم مى خواست زمینه هاى انقلاب و شورش را از بین ببرد،و آنها را راضى نگهدارد تا بتواند بر مرکب لافت سوار باشد،از اینرو باید گفت وضع زمان ایجاب مى کرد که به جبران کمبودها و نارضایتى ها بپردازد،و وانمود کند که در صدد اصلاح امور است و با خلفاى دیگر تفاوت دارد...


20- رجوع شود به تواریخى که خلافت مامون و شرح زندگى «یحیى بن اکثم »را نوشته اند و از جمله به «مروج الذهب مسعودى »و به تاریخ «ابن خلکان ».

21- الامام الرضا،محمد جواد فضل الله ص 91 به نقل از تاریخ الخلفاء سیوطى ص 284 و 308

 نوشته شده توسط محمد گودرزی در دوشنبه 86/8/7 و ساعت 12:43 عصر | نظرات دیگران()